Belangrijkste inzichten
Leiderschapslessen uit jaren wildwatervaren
In een vorig leven was ik wildwaterkanoër. Niet zomaar in een gesloten kajak, maar in een open Indianenmodel kano met een enkele peddel. Die extra uitdaging trok me enorm aan, en om het nog spannender te maken, koos ik voor wildwaterrivieren zoals de Soca in Slovenië en de Etive in Schotland.
Jarenlang wildwater varen, groepen gidsen en lesgeven heeft me niet alleen technisch veel bijgebracht, maar ook waardevolle leiderschapslessen opgeleverd. Deze lessen zijn sterk verweven met mijn R.E.S.E.T.-methode, die draait om persoonlijk leiderschap via Reality & Responsibility, Experience, Shift, Eliminate en Train. In deze blog deel ik mijn leiderschapsinzichten, direct gekoppeld aan deze methode.
1. Als je twijfelt, word je uitgedaagd (Reality & Responsibility)
Tijdens een trip op de Soca werd ik, bij gebrek aan een andere gids, de facto de leider van de groep. Hoewel ik weinig ervaring had met gidsen, probeerde ik alles strak onder controle te houden. Achteraf besefte ik dat deze behoefte aan controle voortkwam uit mijn eigen onzekerheid. Mijn gebrek aan zelfvertrouwen leidde ertoe dat mijn autoriteit werd uitgedaagd.
Dit raakt direct aan Reality & Responsibility. Om effectief te kunnen leiden, moet je eerst de realiteit onder ogen zien: waar sta je zelf? Twijfels en onzekerheden moet je erkennen en de verantwoordelijkheid nemen om daarin te groeien. Alleen door zelfzeker en met verantwoordelijkheid te handelen, kun je de uitdagingen van leiderschap succesvol aangaan.
2. Je team vertrouwen begint bij zelfvertrouwen (Experience)
Tijdens mijn "four-star assessment" als wildwatergids kreeg ik de feedback dat ik een "bold move" maakte door de groep vrijheid te geven in een uitdagend stuk van de rivier. Ik kon die beslissing nemen omdat ik vertrouwde op mijn eigen inschatting én op het vertrouwen dat ik in de groep had opgebouwd. Dit vertrouwen gaf hen de ruimte om te spelen, terwijl ik op de achtergrond de veiligheid waarborgde.
Dit sluit aan bij Experience: de emoties en oordelen die je als leider ervaart, spelen een grote rol in hoe je beslissingen neemt. In deze situatie voelde ik vertrouwen, zowel in mezelf als in mijn team. Die positieve emotie maakte dat ik los kon laten en hen vrijheid kon geven. Leiders moeten niet alleen technisch vaardig zijn, maar ook bewust omgaan met de gevoelens en oordelen die hen drijven in het moment.
3. Té veel controle wijst op een te zware uitdaging (Shift)
Tijdens een groep afvaart op de C-Boater Armada treffen we écht hoogwater. Ik had de sectie voordien al gevaren en kreeg een groep onder mijn hoede. De controlebehoefte in de groep nam enorm toe. Bij elke bocht stapten we uit om te verkennen, wat de tocht eindeloos lang maakte. Uit vermoeidheid begonnen mensen onverstandige beslissingen te nemen, wat de dag alleen nog zwaarder maakte voor iedereen. Achteraf besefte ik dat dit een signaal was dat de sectie te zwaar was voor de groep. In plaats van door te blijven duwen, had ik eerder moeten schakelen naar een ander perspectief: dit is te veel voor ons.
Dit is een helder voorbeeld van Shift: als leider moet je leren schakelen en een ander perspectief innemen. Soms vraagt de situatie dat je je aanpak aanpast en erkent dat het niveau te hoog is. Door van perspectief te wisselen, kun je nieuwe oplossingen vinden en voorkomen dat de groep uitputtende of gevaarlijke risico’s neemt. Leiderschap vraagt om de flexibiliteit om te herzien en bij te sturen wanneer dat nodig is.
4. Leiderschap is oog hebben voor jezelf én anderen (Eliminate)
Na die lange dag op het water kreeg ik, op twee mensen na, geen bedankje van de groep voor het veilig gidsen naar de eindbestemming. Dit zette me aan het denken. Mensen die volledig gefocust zijn op hun eigen uitdagingen, verliezen vaak het overzicht en vergeten de inspanningen van de leider te waarderen. Als leider moet je dit begrijpen en voorkomen dat je zelf in dezelfde valkuil van hyperfocus valt.
Hier komt Eliminate in beeld: als leider moet je leren onnodige afleidingen en zorgen te elimineren. Als je te veel vastzit in details of emoties, verlies je het overzicht. Door je eigen onzekerheden en afleidingen uit de weg te ruimen, creëer je ruimte om te focussen op wat echt belangrijk is: zowel je eigen balans als die van je team.
5. Lead by example – verwacht niets dat je zelf niet zou doen (Train)
Een waardevolle les die ik leerde, is dat je als leider niets van je team kunt verwachten wat je zelf niet bereid bent te doen. In wildwater betekent dit dat je als gids of coach niet kunt verwachten dat je team je komt redden als je zelf in een gevaarlijke situatie terechtkomt. Dit inzicht veranderde mijn perspectief op alleen varen drastisch.
Dit principe valt onder Train: door jezelf voortdurend te trainen en te ontwikkelen, zorg je ervoor dat je het voorbeeld geeft dat je team nodig heeft. Of het nu op het water is of in een andere context, mensen volgen het voorbeeld dat je geeft. Je acties spreken luider dan je woorden. Een leider die zich blijft ontwikkelen, inspireert zijn team om hetzelfde te doen.
6. Als het moeilijk wordt, zijn alle ogen op jou gericht (Reality & Responsibility)
Tijdens een trip op de Maas sloeg een kano om, wat paniek veroorzaakte in de groep. De beginners zaten vast op een eiland en wisten niet hoe ze verder moesten. Op dat moment moest ik de rust bewaren en de groep stap voor stap helpen om veilig de overkant te bereiken. Door kalm te blijven, gaf ik de groep het vertrouwen dat ze nodig hadden om de situatie onder controle te krijgen.
Hier komt weer Reality & Responsibility in beeld: als leider moet je altijd de realiteit onder ogen zien en verantwoordelijkheid nemen voor de situatie, vooral in moeilijke tijden. In panieksituaties kijkt iedereen naar jou. Het is jouw taak om de rust te bewaren en de leiding te nemen zodat je team zich veilig voelt en weet wat ze moeten doen.
7. Een goede back-up is goud waard (Experience & Shift)
Een van de belangrijkste lessen die ik leerde, is het belang van een goede back-up. Mijn paddle-buddy was altijd degene die als laatste voer en de groep samenhield. Als ik mijn aandacht op één persoon moest richten, nam hij de rest van de groep over. Dit partnerschap gaf me de ruimte om mijn taak als gids beter uit te voeren.
Dit raakt aan zowel Experience als Shift. Je ervaart steun en vertrouwen door samen te werken met iemand die dezelfde verantwoordelijkheden kan dragen. Het helpt ook om het perspectief te verschuiven: je hoeft niet altijd alleen de leider te zijn. Soms is het delen van verantwoordelijkheid met een betrouwbare back-up de beste manier om leiderschap effectief uit te voeren.
Leiderschap begint met persoonlijk leiderschap
Als ik terugkijk op mijn jaren wildwater varen, zie ik vooral persoonlijke groei. Technisch ben ik zeker gegroeid, maar de belangrijkste groei vond plaats in mijn persoonlijke leiderschap. Dit sluit naadloos aan bij mijn R.E.S.E.T.-methode, die draait om het ontwikkelen van persoonlijk leiderschap door middel van Reality & Responsibility, Experience, Shift, Eliminate en Train.
Leiderschap begint bij jezelf: duidelijke keuzes maken, jezelf leren vertrouwen en consistent handelen in lijn met je waarden. Als je die basis hebt gelegd, straal je vertrouwen en richting uit naar je team. Acties inspireren, terwijl woorden alleen maar in slaap wiegen.